Cijferpostzegels

De eerste Nederlandse cijferpostzegels werden in 1876 gemaakt door ontwerper / graveur Joseph Vurtheim. De Postdienst verzocht hem om een postzegel te maken met een groot waardecijfer. De postzegel kent een brede versierrand waardoor het cijfer in vergelijking met cijferpostzegels uit latere jaren maar weinig ruimte inneemt.

In 1924 kreeg Chris Lebau de opdracht een cijferpostzegel te ontwerpen. Lebeau maakte een allegorische voorstelling van een duif. Dit ontwerp kan worden gezien als een voortzetting van Lebeau's luchtpostzegels uit 1921, waarbij de leesbaarheid duidelijk is verbeterd.

De cijferpostzegels van Van Krimpen werden in 1946 uitgegeven. Door Van Krimpens neiging tot heldere, geordende ontwerpen werd de versiering op de postzegel beperkt tot een krullende lijn aan beide zijdes van het cijfer.

Crouwel, Sandberg en Noordzij

Wim Crouwel ontving in 1974 de opdracht om een voorstel te doen voor nieuwe cijferpostzegels. Hij concurreerde daarbij met twee andere grote ontwerpers: Gerrit Noordzij en Willem Sandberg.

Sandberg ging van start met het ontwerpen van het cijfer 5 omdat dat de 5 het meest op de postzegels voorkwam. Hij maakte een korte witte streep met daaronder een halfronde vorm waarbij de witruimte rondom de cijfers veel aandacht kreeg. Hij heeft met de punt van een mes de contouren weggekrast zodat de ruwe contour ontstond die zo kenmerkend is voor zijn werk.

Gerrit Noordzij ontwierp cijferzegels waarbij een aantal van de cijfers boven en onder de lijn van de 0 en de 1 uitstaken. Daarom plaatste hij de cijfers in zijn laatste ontwerp tegen een witte achtergrond. In een eerder stadium van het ontwerp plaatste hij de cijfers in een kader van kleur. Daarover merkte hij later op dat dit functioneerde als 'een dwangbuis waarmee de verschillen tussen de cijfers werden onderdrukt'.

Mathematisch karakter

Wim Crouwels postzegels werden door de PTT-directie het best bruikbaar bevonden en uiteindelijk uitgewerkt. Crouwel had daarbij een aantal uitgangspunten: de postzegels met de verschillende waarden moesten duidelijk van elkaar te onderscheiden zijn door typografie en kleur; en de cijfer- en lettervormen zouden een eenvoudig mathematisch uiterlijk krijgen om de postzegel te onderscheiden van de cijferzegels van Van Krimpen.

Bovendien wilde Crouwel de postzegels van een soort optische ruimtelijkheid voorzien. Dat heeft hij onder meer gerealiseerd door de kleuren van cijfer en achtergrond tegengesteld aan elkaar te laten verlopen.

Walter Nikkels en Herman van Bostelen

Walter Nikkels ontwierp in 2002 Bijplakpostzegels. Deze postzegels waren bedoeld om tarieven van de Decemberpostzegels aan te vullen. Na de kerstperiode kunnen Decemberpostzegels met een lager tarief alleen nog worden gebruikt als de waarde wordt aangevuld tot het normale tarief voor een brief. Nikkels heeft in dit ontwerp de ruimte in de typografie 'NL' benut door daar de aanduiding 'eurocent' te plaatsen. Door de ronde typografie lijkt het alsof er muntstukken over de postzegel gestrooid zijn.

Van Bostelen wilde met zijn zakelijke postzegel uit 2002 de traditie in de lijn van Van Krimpen en Crouwel voortzetten. In samenspel met het ronde euroteken is het cirkelpatroon op de achtergrond ontstaan. De nul, de drie en de negen zijn vervolgens aangepast aan het onderliggende systeem van cirkels. Door middel van de cirkels en het kleurverloop wilde Van Bostelen de vergelijking met waardepapier maken.

Kunstenaar

Martijn Sandberg zoekt als kunstenaar altijd naar een relatie met de beelddrager van zijn ontwerp. Hij kwam tot de conclusie dat het belangrijkste kenmerk van een postzegel niet zozeer het kleine formaat is, maar juist de tanding van de rand. Wanneer je het formaat opblaast, herkent iedereen in een rechthoek met getande rand nog een postzegel. Met dit gegeven is hij verder gegaan. Hij heeft de rand als het ware 'binnenste buiten' gekeerd, waardoor een raster van stippen ontstond.

Deze postzegels uit 2005 ontvingen uiteindelijk veel kritiek: vooral postbodes vonden de waardeaanduiding onvoldoende leesbaar.

Ode aan Van Krimpen

Hansje van Halem gebruikte voor de zakelijke postzegels uit 2007 een patroon waarmee ze verwijst naar waardepapieren. De postzegels zijn geïnspireerd op de cijferpostzegels van Jan van Krimpen. Voor de belettering van de 'staande' zakelijke postzegel van € 0,88 gebruikte Hansje van Halem het lettertype 'Spectrum' van Jan van Krimpen, waarvan de ronde vormen aansluiten bij de vorm van de twee achten. De belettering van de 'liggende' postzegel van € 0,44 is gezet in lettertype Johnston, van Edward Johnston. De cijfers volgen hier en daar het grid, waardoor ze niet geheel in evenwicht zijn en een wat speelser karakter krijgen.