Het nieuwe boek

El Lissitzky schreef in 1923: ‘the new book demands the new writer’[1]. Nu de oude grenzen en de regels van vakmanschap vervagen en de snelheid en technologie zoals we die kennen geleidelijk verdwijnt, betekent dit in theorie dat het vak ontwerpen openstaat voor iedereen die in een verbale en visuele dimensie ‘iets’ kan maken.

Er ontstaat een spannend domein van nieuwe ontwerpers van wie de discursieve mogelijkheden niet langer bestaan uit ‘problemen’ die moeten worden opgelost, maar uit ‘vragen’ die zij willen beantwoorden. Zorgvuldig verbinden zij inhoud met een maatschappelijke, culturele en digitale context, die steeds verder wordt uitgebreid door toevoeging van politieke, technische, wetenschappelijke of economische onderzoeksvelden en systemen, niet gehinderd door enige grenzen. Ze bieden hun creaties open source aan of delen het onderzoek als pamflet voor bespiegeling en positionering, zodat ook iedereen het kan gebruiken.

De eerste genetwerkte computersystemen werden ontworpen voor het leger, wetenschappers en de academici, voornamelijk om snel en makkelijk informatie te delen. Al snel groeiden deze systemen uit tot een gebied waar menselijke relaties door middel van informele, emotionele en speelse samenkomsten konden bloeien en zo een plek voor digitale (creatieve) uitwisseling werden. De ‘networked self[2]’ is zichzelf echter steeds meer gaan tegenspreken: waar het een gevoel van (sociale) verbinding wil uitdragen, gebeurt juist vaak het tegenovergestelde. In de realiteit kunnen we in deze fenomenen ook beangstigende narigheid herkennen, een zekere artificial stupidity[3] die tot uiting komt in onzichtbare botlegers die fake news kunnen produceren – en daarmee zelfs verkiezingen kunnen beïnvloeden. Dit heeft grote invloed op wat mensen denken en doen. We moeten daarom onze technologieën op intelligente en verantwoorde wijze produceren en gebruiken. We moeten nadenken over wat deze kunstmatige monsters kunnen veroorzaken.

“I remembered the line from the Hindu scripture, the Bhagavad-Gita. Vishnu is trying to persuade the Prince that he should do his duty and to impress him takes on his multi-armed form and says, ‘Now, I am become Death, the destroyer of worlds.’” [4] 

‘Dit is een veelbelovende tijd om een revolutie voor ons vak te ontwerpen, met eindeloze mogelijkheden die onze disciplines verbinden, waarmee we voor de wereld en de mensheid kunnen zorgen’.

De ontwerpgemeenschap heeft duidelijke en slimme voorbeelden nodig waarmee we de beschikbare middelen en technieken op de meest verantwoorde wijze kunnen inzetten. We moeten samenwerken. We kunnen een actieve en sturende rol spelen voor onze toekomst om cultuur en maatschappij te verbinden en een bijdrage te leveren aan maatschappelijke weerbaarheid[5]. Dit is waarom het zo belangrijk is dat de drie genomineerden in de categorie ‘Communicatie’ oproepen voor verbinding door middel van hun werk. 

The Rodina ontwierp een speelse en geraffineerde identiteit voor het Sonic Acts Festival, en maakten zichzelf ook onderdeel ervan  door met performances in feestelijke kostuums deze identiteit uitbeeldden.
In het project OPENRNDR van RNDR ontdekken we een altruïstisch open source-systeem waarmee we kunnen deelnemen aan een digitaal platform, waarmee we veelzijdige nieuwe ontwerpen en verbindingen kunnen maken: een prachtig voorbeeld van een ontworpen ‘forum’, om zo binnen een zorgvuldig ontwikkeld high tech kader kennis en vaardigheden te kunnen uitwisselen.

Loopbaanlange initiatieven zonder opdrachtgevers bieden ook verbinding, zoals in het geval van Richard Niessen en zijn doorlopende werk aan de bouw van een poëtisch fantasierijk ‘huis’, Het Paleis van Typografisch Metselwerk, waar een schat aan onderzoek over onze eigen communicatiemiddelen en de geschiedenis van typografie en grafisch ontwerp kan worden ontdekt, getoond, en gedeeld. Deze rijkdom biedt een gulle blik op ons verleden op basis waarvan we ons in het heden kunnen opstellen, op zoek naar een manier om de middelen van de toekomst te kunnen gebruiken. 

De ontwerper ontwerpt zichzelf opnieuw, klaar voor een reis op weg naar onontgonnen gemeenschappelijk draagvlak voor het zich uitbreidende werkterrein. Wij schrijven het nieuwe boek.

Roosje Klap 
DDA-jurylid en commissievoorzitter in de categorie ‘Communication’ 

--

[1] El Lissitzky in Electro-Library dreams, Merz No. 4, juli 1923

[2] Papacharissi, Zizi, A Networked Self, New York: Routledge Press, 2010

[3] Steyerl, Hito and Crawford, Kate. Data Streams. The New Inquiry, 2017

[4] Giovannitti, Len. The Decision to Drop the Bomb. Coward-McCann, 1965

[5] George Brugmans & Marleen Stikker. Zonder creativiteit geen toekomst. NRC, 14 juni 2019